Op de avond van de Nationale Dodenherdenking op 4 mei om 21.00 uur zetten theatermakers en artiesten in heel Nederland zich in om deze dag van extra betekenis te voorzien. De Harmonie en Tryater brengen in 2025 Stuk Stoppelman in de bovenzaal van De Harmonie. Toegang vanaf € 5.
Een paar dagen voor Marie Stoppelman’s 30ste verjaardag in 1944 werd ze opgepakt. Als arts ontkwam Marie aan de gaskamers in Birkenau. Ze werd noodgedwongen Kapo en assistent van Mengele bij zijn gruwelijke experimenten. Bij de bevrijding werd er gezegd dat ze het niet zou overleven, maar deze woorden gaven haar juist levensdrift. De kleine, pittige dame was niet stuk te krijgen en gaf als kinderarts alles om kinderlevens te redden. Pas tijdens Marie’s pensioen namen verdrongen herinneringen bezit van haar geheugen. Hoe overleef je deze ervaringen? Hoe ga je een ‘gewoon’ leven aan? Stuk Stoppelman is een herbeleving van het oorlogsverleden van Marie, gespeeld door Gonny Gaakeer.
Marie Stoppelman
De Amsterdamse, Joodse arts Marie Stoppelman zat samen met broer Theo ondergedoken in Huize Wolfswaard in Wageningen. Een paar dagen voor Marie’s 30ste verjaardag in 1944 werden zij verraden en opgepakt. Vervolgens was hun eindstation Auschwitz. Als arts kreeg Marie de kans aan de gaskamers in Birkenau te ontkomen, werd noodgedwongen Kapo en assisteerde Mengele bij zijn gruwelijke experimenten. Bij de bevrijding door het Rode Leger op 27 januari 1945 was Marie op sterven na dood. Ze werd in de ziekenboeg gehouden; men zei dat het geen zin had haar te verplaatsen omdat ze niet levend aan zou komen. Deze zinnen hebben haar hele leven beïnvloed en levensdrift gegeven.
Deze kleine, pittige dame gaf alles, koste wat het kost, om levens van kinderen te redden. Zij promoveerde, werkte in Amerika, kwam terug en werd Chef de Clinique Kindergeneeskunde in het Amsterdamse Binnengasthuis. Ondertussen leefde Mengele in Brazilië en was de meest gezochte Nazi. Marie had meerdere officiële verklaringen afgegeven en wenste vurig dat deze sadist gepakt zou worden. Pas in 1992 bevestigde men Mengele’s dood, nadat zijn zoon DNA afstond. Tijdens Marie’s pensioen namen verdrongen herinneringen bezit van haar geheugen en beaamde zij Primo Levi; ‘Vrij, maar niet verlost’.
Gonny Gaakeer over Stuk Stoppelman:
“Marie Stoppelman wilde geen kinderen om haar trauma niet door te geven. Als kinderarts, gepromoveerd in taaislijmziekte en kinderkanker, was haar taak om ieder kind zo goed mogelijk, tot het uiterste, te behandelen. Dat mocht ze in Auschwitz niet doen. Marie was een pinnige dame. Ze is eenzaam geweest in haar trauma, heeft het weggestopt door veel en hard te werken. Ik bewonder haar overlevingsdrang en vraag mij af: hoe overleef je deze ervaringen? Wat doet dat met je leven? Hoe ga je een ‘gewoon’ leven aan? Zou ik het overleefd hebben, zou ik die kracht hebben? Of zou ik mezelf opgegeven hebben?”
Over Gonny Gaakeer
Actrice en theatermaker Gonny Gaakeer heeft veel gespeeld onder andere in het Duits, Fries en Engels. Zij is vanaf 2 mei 2024 via SKY te zien als Naomi Hoffmanova in de Engelse serie ‘The Tattooist of Auschwitz’ naar het gelijknamige boek van Heather Morris. Een greep uit films en series waarin zij speelde: De Joodse Raad, De Ring, Het verloren Transport, Het boek van alle dingen, Moffenmeid, All Stars, Nynke en de Duitse producties Mord mit Aussicht, Rentnercops. Bij Theaterproductiehuis Zeelandia initieerde Gonny het succesvolle Zeeuwse Vrouwen naar het boek van Kees Slager in regie van Dic van Duin.
Herdenken en theater
Theater is bij uitstek de plek om vragen en gedachten over de geschiedenis, oorlog en vrijheid levend, concreet en persoonlijk te maken. Met Theater Na de Dam wordt een in de jaren ‘60 bestaand gebruik om na de Dodenherdenking toepasselijke toneelteksten voor publiek te lezen opgepakt en groter doorgezet. Dat de behoefte aan verdieping gedeeld wordt is duidelijk: wat in 2010 begon in zeven theaters rond de Dam in Amsterdam is inmiddels uitgegroeid tot een landelijk fenomeen en een nieuwe, breed gedragen theatertraditie die uniek is in de wereld.
